Địa danh hành chính phường Một

Thời chúa Nguyễn, phg.Một là trung tâm của lỵ sở d.Long Hồ. Năm 1757, chúa Nguyễn dời d.Long Hồ ở xứ Cái Bè(t.Tiền Giang) về đây. Năm Kỷ Hợi(1879), phg Một không còn là lỵ sở của d.Long Hồi, vì dinh được dời về xứ bãi Bà Lúa, đổi gọi là d.Hoằng Trấn. Năm Canh Tý(1780), d.Hoằng Trấn dời trở lại th.Long Hồ, đổi gọi là d.Vĩnh Trấn. Phường Một thuộc th. Long Hồ, tg.Bình Dương, ch.Định Viễn, d.Vĩnh Trấn.

Đến năm Mậu Thìn, Gia Long thứ 7(1808), phg.Một nằm trong khu vực của hai thôn Trường Xuân và Long Hồ vẫn thuộc thôn, tổng cũ, h. Vĩnh Bình, p.Định Viễn, tr.Vĩnh Thanh.

Dưới triều vua Minh Mạng, phg.Một thuộc thôn Long Hồ, tg.Bình Long, p.Định Viễn, t.Vĩnh Long. Chúng tôi chưa rõ th.Trường Xuân sáp nhập vào th.Long Hồ thời gian nào, chỉ biết đến triều vua Minh Mạng thì không thấy có tên thôn này nữa, mà th.Trường Xuân trở thành một ấp của th.Long Hồ[1]. Trung tâm phg.Một thuộc ấp Trường Xuân, th.Long Hồ. Năm Minh Mạng thứ 16(1835), phủ lỵ Định Viễn cũng dời đến đây. Trãi qua các triều vua Thiện Trị, Tự Đức, địa bàn phg.Một là tỉnh lỵ, phủ lỵ của t. Vĩnh Long. Vào năm Tự Đức thứ 18(1865), thì phủ lỵ Định Viễn dời về th.Bình Đức, tg.Bình Long, h.Vĩnh Bình, p.Định viễn,  t.Vĩnh Long.

Đến đầu thời Pháp thuộc, phg.Một vẫn thuộc th.Long Hồ, tg.Bình Long, hạt thanh tra Định Viễn, rồi Vĩnh Long. Từ ngày 5.1.1876, th.Long Hồ đổi thành l.Long Hồ; phg.Một thuộc l.Long Hồ, tổng cũ, hạt tham biện Vĩnh Long. Từ ngày 8.9.1879, tách phần đất lỵ sở của th.Long Hồ, lập thành l.Long Châu, tg.Bình Long, hạt tham biện Vĩnh Long, phg.Một lúc này thuộc l.Long Châu.

Từ ngày 1.1.1900, l.Long Châu, thuộc tỉnh Vĩnh Long; đến ngày 25.1.1908, l.Long Châu thuộc q.Long Châu; đến ngày 9.2.1917 thuộc q.Châu Thành. Đến ngày 11.8.1942, l.Long Châu nhận thêm phần đất giáp thị tứ của l.Long Hồ, Tân An, Long Đức Đông nhập vào. Sau năm 1956, l.Long Châu đổi gọi thành x.Long Châu; phg.Một[2] thuộc x.Long Châu, q.Châu Thành, t.Vĩnh Long. Năm 1948, ta thành lập tx.Vĩnh Long, phg.Một vẫn thuộc l.Long Châu, tx.Vĩnh Long. Năm 1961, phg.Một trong kháng chiến chống Pháp, đổi thành Hộ 1. Từ năm 1956, làng được đổi thành x.Long Châu. Ngày 8.10.1957, x.Long Châu thuộc tg.Long An, q.Châu Thành. Phường Một vẫn nằm trong thị tứ của x.Long Châu.

Sau 30.4.1975, thành lập tỉnh Cửu Long, phần đất của quận Châu Thành được tách ra thành lập thị xã Vĩnh Long; Hộ 1 trong kháng chiến trước đây được đổi lại tên gọi là phg. Một.

Ngày 17.4.1986, Hội đồng Bộ trưởng Việt Nam ra quyết định số 44/HĐBT, điều chỉnh địa giới hành chính thị xã Vĩnh Long, địa giới phg.Một vẫn không thay, thuộc t.Cửu Long. Ngày 26.12.1991, tỉnh Cửu Long được tách thành tỉnh Vĩnh Long và tỉnh Trà Vinh. Phường Một thuộc tx.Vĩnh Long, t.Vĩnh Long. Ngày 10.4.2009[3], thị xã Vĩnh Long chuyển lên thành thành phố thuộc tỉnh Vĩnh Long. Phường Một là một trong mười một xã phường thuộc tp.Vĩnh Long.

---

[1] Xin xem thêm Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, Nxb Giáo Dục,1999, trang 111

[2] Phần trung tâm tỉnh lỵ, có chợ Vĩnh Long.

[3] Theo Nghị định số 16/NĐ-CP của Chính phủ.